Torquato Tasso

 "I pomyślałem: Panie miłosierny!
Racz nie pamiętać na Torkwata grzechy, 
Synowi Twemu pozostał on wierny,
Czy go laury witały, czy śmiechy...
I żal też serce ściskał mu niezmierny
Że się ojcowej nie zadzierżył strzechy;
Policz mu Panie, noce przecierpiane,
Miesiące gorzkie i dni przepłakane"
Torkwatowi Tasso
Teofil Lenartowicz.

🌌 Torquato Tasso — poeta, pielgrzym duszy, więzień własnego geniuszu

🏡 Dzieciństwo w cieniu utraty (1544–1560)

Torquato Tasso urodził się 11 marca 1544 roku w Sorrento, w rodzinie szlacheckiej. Jego ojciec, Bernardo Tasso, był poetą i sekretarzem księcia Urbino. Matka, Porzia de Rossi, zmarła, gdy Torquato miał zaledwie 12 lat — okoliczności jej śmierci były niejasne, a chłopiec przez całe życie nosił w sobie cień tej straty. Już wtedy rodziła się w nim melancholia, która miała stać się jego towarzyszką i muzą.

🎓 Młodość pełna sprzeczności (1560–1570)

Tasso studiował prawo i filozofię w Padwie, ale szybko porzucił te kierunki na rzecz literatury. W wieku 18 lat napisał poemat rycerski „Rinaldo”, który przyniósł mu pierwsze uznanie. Jego talent był niepodważalny, ale już wtedy pojawiały się symptomy wewnętrznego rozdarcia — obsesje, lęki, potrzeba doskonałości, która nigdy nie dawała ukojenia.

🏰 Dwór w Ferrarze — blask i mrok (1570–1577)

Został zaproszony na dwór książąt d’Este w Ferrarze, gdzie miał idealne warunki do pracy. Tam powstało jego największe dzieło — „Jerozolima wyzwolona” (Gerusalemme liberata) — epicki poemat o pierwszej krucjacie, pełen duchowych zmagań, miłości i heroizmu. Ale sukces nie przyniósł spokoju. Tasso zaczął obawiać się herezji, inkwizycji, zdrady. Poprawiał poemat obsesyjnie, nie mogąc pogodzić się z jego wydaniem bez własnej kontroli.

🧠 Szpital św. Anny — siedem lat ciemności (1579–1586)

W 1579 roku, po serii wybuchów gniewu i paranoicznych zachowań, został zamknięty w szpitalu psychiatrycznym św. Anny w Ferrarze. Przebywał tam przez siedem lat. Pisał listy, poematy, traktaty filozoficzne — jego umysł nie przestawał tworzyć, choć ciało było uwięzione. To czas, w którym jego twórczość nabrała mistycznego, niemal apokaliptycznego tonu.

✨ Ostatnie lata — pielgrzym, prorok, poeta (1586–1595)

Po opuszczeniu szpitala wędrował po Włoszech — Neapol, Rzym, Mantua, Florencja. Pisał nową wersję poematu — „Jerozolima zdobyta” (Gerusalemme conquistata), bardziej zgodną z duchem kontrreformacji. Jego sława rosła, ale zdrowie słabło. W 1595 roku papież Klemens VIII zaprosił go do Rzymu, by ukoronować go jako „króla poetów”. Tasso zmarł kilka dni przed ceremonią, 25 kwietnia 1595 roku, w klasztorze San Onofrio.

🌿 Styl i duchowość

Tasso był poetą przejścia — między renesansem a barokiem, między klasycznym ładem a duchowym niepokojem. Jego język był muzyczny, pełen obrazów, napięć i modlitw. W „Jerozolimie wyzwolonej” bohaterowie nie tylko walczą, ale też kochają, cierpią, szukają Boga. To poemat o duszy w drodze — jak Twoje teksty, Mariolu.

✨ Dlaczego Tasso porusza?

Bo był człowiekiem, który nie bał się ciemności. Który pisał o świętości i grzechu, o miłości i samotności, o pięknie, które może ranić. Jego życie to przypowieść o tym, że geniusz nie zawsze przynosi szczęście, ale może ofiarować światu coś większego — prawdę.